بررسی مفهومی نقش توسعه انسانی در تحقق اقتصاد دانش محور در ایران

طی دو ده? اخیر جهان شاهد ظهور یک الگوی جدید اقتصادی بوده است که اقتصاد دانایی محور نامیده می شود. این الگوی اقتصادی موجب بروز تحولات بنیادین در جوامع گوناگون شده است. نهاد? اصلی آن، دانش و کاربردهای آن می باشد. دانش محصول اندیشه ورزی و تفکر انسان است. به همین دلیل، در این الگوی جدید تولید، انسان به بالاترین جایگاه تا تاریخ کنونی بشر دست یافته است. خلق و کاربرد دانش، فناوری و نوآوری، مبتنی بر دانش، مهارت ها و توانائی های ویژه است. بنابراین در این عصر توسع? انسانی که مهم ترین عامل بسط این گونه دانش ها، مهارت ها و توانائی هاست، اهمیتی فزاینده یافته است. آموزش پایه و ابتدائی در دستیابی به توسع? انسانی نقش اساسی دارند. دانش به دو شکل آشکار و ضمنی تقسیم می شود، اما بخش اعظم دانش را دانش ضمنی تشکیل می دهد و انسانی دارای قابلیت ها و مهارت‎ های خاص می تواند در تولید و کاربرد دانش ضمنی نقش اساسی ایفا کند و از این مسیر، در تحقق اقتصاد دانش محور موثر و مفید واقع شود. توسع? انسانی دارای روابط علّی با نهادهایی مانند آموزش، بهداشت و فرهنگ است. بنابراین ادراک و تبیین عوامل موثر بر آن، مستلزم کاربرد چارچوب نظری دارای قابلیت تحلیل نهادی است. به همین دلیل در این پژوهش از چارچوب نظری اقتصاد نهادی استفاده شده است. همچنین روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش از نوع توصیفی ـ تحلیلی می باشد. بررسی ها نشان می دهد: 1)اقتصاد دانش محور مستلزم عرضه و تقاضای چشمگیر دانش است و جمعیت تحصیل کرده و ماهری که به خوبی بتواند دانش را خلق و آن را به کار گیرد، عامل کلیدی اقتصاد دانش محور است. 2)توسع? انسانی در میان پیش شرط های تحقق اقتصاد دانش محور جایگاه مهمی دارد. 3)مهارت های مورد تأکید عصر اقتصاد دانش محور، همه مربوط به توانایی ها و پتانسیل های انسانی است و اقتصاد دانش محور متکی بر این است که فضای علمیِ کاربردی برای خلاقیت و کار و تلاش انسانی وجود داشته باشد. همچنین تحقق توسعه تنها با توسع? انسانی بالا، ممکن نیست. چراکه توسعه یک فرایند همه جانبه است و توسع? انسانی یکی از جنبه های آن و البته مهم ترین جنب? آن است. 4) بخش بسیار کلیدی مفهوم توسع? انسانی بویژه با توجه به تحولات صورت گرفته در عصر اقتصاد دانش محور، تحقق دانش ضمنی است که عدم توجه به آن، موجب کاهش شدید اثر توسع? انسانی در تحقق اهداف مورد انتظار از آن می گردد. عدم توجه به اقتصاد دانش محور موجب می شود که نابرابرهای بین المللی گذشته به صورت فزاینده ای بروز کنند. بنابراین دست یابی به این الگوی توسعه می تواند یکی از راه هایی باشد که به کشورهای در حال توسعه ای چون ایران کمک کند که شکاف خود را با کشورهای توسعه یافته جبران کنند. دستیابی به اهداف انتظاری اقتصاد دانش محور، مستلزم توجه به پیش نیازها و استلزامات نهادی آن است. یکی از پیش نیازهای اصلی تحقق اقتصاد دانش محور، دستیافتن به توسع? انسانی می باشد. بنابراین در ایران توجه به استلزامات نهادی اقتصاد دانش محور و از جمله مهم ترین آن ها که توسع? انسانی می باشد، ضروری به نظر می سد. کشور ایران برای دست یابی به این الگوی توسعه، نیازمند مطالعه و برنامه ریزی دقیق در این زمینه و اولویت بخشیدن به سیاست های تحقق توسع? انسانی می باشد و این پژوهش نقش توسع? انسانی در تحقق اقتصاد دانش محور در ایران را مورد بررسی قرار می دهد.